-
1 төкле
прил.1) с волоска́ми, покры́тый волоска́ми; волоси́стый, волоса́тый, мохна́тый (о коже человека, животных и растениях)сары төкле — с жёлтыми волоска́ми
төкле күкрәк — волоса́тая грудь
төкле сыйрак — мохна́тая го́лень
төкле яфрак — волоси́стый лист ( растения)
2) с ре́дкими пёрышками, с ре́дким пушко́м ( об общипанной птице)3) ворси́стый ( о ткани)•- төкле канатлы
- төкле күзлут
- төкле шепкән••төкле аягың белән — добро́ пожа́ловать; со счастли́вой ноги́ (приветственные слова человеку - особенно жениху или невесте, впервые переступившим порог дома)
-
2 өч
числ.; колич.1) три, тро́е; втро́е, втройне́өч сәгать ярым — три с полови́ной часа́
өч өчең - тугыз — три́жды три - де́вять
өч балалы ана — мать с тремя́ детьми́
өч кыз — три де́вочки
өч ел элек — три го́да тому́ наза́д
өч тапкыр — три ра́за; три́жды, троекра́тно
өч тапкыр арту — увели́чиваться в три ра́за
өч тапкыр(га) арттырылган — тройно́й, утро́енный
өчтән бер — одна́ треть
өч илле — толщино́й в три па́льца
2) в сочет. с сущ. на -лы, -лыктрёх-; в трёх, в три, за три, из трёхөч айлык бала — трёхме́сячный ребёнок
өч бүлмәле квартира — кварти́ра из трёх ко́мнат
өч сумлык китап — кни́га за три рубля́; трёхрублёвая кни́га
өч атналык ял — трёхнеде́льный о́тдых (о́тпуск)
3) в притяж. ф. өчебез, өчегез, өчесетро́е (из нас, из вас, из них)өчебез дә — все тро́е
балаларның өчесе мәктәпкә йөри — тро́е из дете́й хо́дят в шко́лу
4) в знач. сущ. тро́йка ( оценка)см. тж. өчле5) в знач. сущ. өче, өчесеобря́д трети́ны (поми́нки по усо́пшим на тре́тий день по́сле похоро́н)•- өч ат
- өч бармаклы
- өч басулы
- өч бүлекле
- өч гөмбәзле
- өчьеллыгы
- өчьеллык
- өч катлы
- өч көнлек
- өч көпчәкле
- өч кырлы
- өч кырлы почмак
- өч өлгеле көзге
- өч пәрдәле
- өч процентлы
- өч сәгатьлек
- өч серияле
- өч тәгәрмәчле
- өч төр ярыш
- өч төрле
- өч яфрак
- өч япьле
- өч яшьлек••өч аяклап — о́чень бы́стро, со всех ног (бежа́ть, прийти́)
өч борынга — прост. на три но́са, на трои́х
-
3 тамыр
I 1. сущ.1) ко́рень расте́нияеланның үзен үтерсәң дә, теше кала, сырланның үзен өзсәң дә тамыры кала — (посл.) е́сли да́же убьёшь змею́ - зуб всё равно́ оста́нется, е́сли да́же вы́рвешь подмаре́нник, ко́рень его́ всё равно́ оста́нется
тамыры тирәнгә күрә — оттого́, что ко́рни ушли́ глубоко́ (вглубь)
2) жи́ла разг. сосу́д (кровеносный и т. п.) в органи́змекан тамырлары — кровено́сные сосу́ды
лимфа тамырлары — лимфати́ческие сосу́ды
җилкә тамырлары — ше́йные сухожи́лия
яфрак тамыры — прожи́лки ли́стьев
4) тех. жи́лы ( в кабеле)5) геол. жи́лка, прожи́лка в го́рных поро́дахалтын тамыры — прожи́лка зо́лота ( в породе)
6) перен. ко́рень, ко́рни, глубо́кая причи́на (какого-л.) собы́тия, происше́ствия, явле́ния и т. п.империализмның тарихи тамырлары — истори́ческие ко́рни империали́зма
7) перен. жи́лка, жи́лки, скло́нность, потенциа́льные черты́ в хара́ктере, интелле́кте челове́ка ( в татарском языке как правило об отрицательных проявлениях)көнчелек тамырлары — скло́нность к ле́ни, лень
8) грам. ко́рень сло́ва; осно́ва (сло́ва)этимологик тамыр — этимологи́ческий ко́рень
бер иҗекле тамырлар — односло́жные ко́рни
телнең тамырлар составы — соста́в корне́й (корнево́й соста́в) языка́
9) мат. ко́рень, радика́л числа́, математи́ческого выраже́ния и т. п.сан тамыры — ко́рень числа́
тигезләмәнең тамырлары — ко́рни управле́ния
10) в знач. нареч. тамырыннан, тамырдан; в ко́рне, коренны́м о́бразом; радика́льноявызлыкны тамырыннан йолкып ташлау — вы́рвать зло с ко́рнем
тамыр үзгәртү — радика́льно измени́ть
2. прил.тамыр өзү — пресе́чь в ко́рне
1) сде́ланный из ко́рнятамыр табак — ча́ша, вы́резанная из большо́го ко́рня де́рева
2) грам. корнево́йтамыр сүз — корнево́е сло́во
3) перен.; редко коренно́йтамыр сәбәпләр — коренны́е причи́ны
•- тамыр табу
- тамыр бете
- тамыр бүлбесе
- тамыр җибәрү
- тамыр җәю
- тамыр турагыч
- тамыр үсентесе
- тамыр чире
- тамырга китү
- тамыр кузгалту
- тамыр тартылу
- тамырга бетү
- тамырга гына бетү
- тамырга сугу
- тамырга тап булу
- кирәкле тамырга тап булу
- тамырга таралу
- тамырларга таралу
- тамыры кору
- тамыры тибү
- тамырын йолку
- тамырын корыту
- тамырына балта чабу II сущ.1) род, пле́мя, поро́да, круг ро́дственниковбезнең тамырдан — из на́шего ро́да
тамырларым минем исәнме? — жи́вы ли мои́ ро́дственники?
Туган - бавыр дус - тамыр — (посл.) ро́дственник - что душа́ (се́рдце), друг - что ро́дственник
2) этногр. ненаречённый, та́йный возлю́бленный (у казахов, киргизов, а также у татар живущих среди них)3) редко свой, ро́дственный или дру́жескийтамыр кешем бар — у меня́ есть свой челове́к
-
4 элпә
1. сущ.1) перепо́нкатире элпәсе — ко́жная перепо́нка
күз элпәсе — глазна́я перепо́нка
йөзгеч элпәләре — пла́вательные перепо́нки
2) плёнка, оболо́чка, плева́ ( в растительном и животном организме)кабык асты элпәсе — подскорлупо́вая плёнка
күзәнәк элпәсе — оболо́чка кле́тки
элпә белән каплану — покрыва́ться (задёргиваться) плёнкой (оболо́чкой)
яра элпә белән тартыла — ра́на затя́гивается плёнкой
3) ко́жица (на колбасе, на копчёном сыре)яшь яфрак элпәсе — ко́жица молодо́го листа́
җимеш элпәсе — ко́жица плода́
4) эма́ль2. прил.теш элпәсе — зубна́я эма́ль
1) перепо́нчатыйэлпә йөзгечләр — перепо́нчатые плавники́
элпә канатлар — перепо́нчатые кры́лья
элпә аяклар — перепо́нчатые ла́пки ( у водоплавающих)
2) плёночный, плёнчатыйэлпә тышча — плёночная оболо́чка
элпә тәңкә — плёночная чешуя́
•- элпә чәчәклеләр
См. также в других словарях:
колак — 1. Кешеләрдә һәм хайваннарда ишетү органы 2. Ишетү органының колак тишеге тирәсендәге тышкы, кимерчәкле өлеше; тышкы колак 3. сөйл. Колакчын (баш киемендә) 4. Төрле әйберләрдә тотарга, элеп куярга һ. б. уңайлы булсын өчен эшләнгән җайланма, колак … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәңкә — 1. Яссы түгәрәк алтын яки көмеш акча 2. сөйл. Сум (I) 3. Кайбер хайваннарның, балыкларның, еланнарның тәннәрен саклый торган түгәрәк сыман юка мөгез матдә. Кайбер төр агач кәүсәләренең кабыгын яки нарат, чыршы күркәләрен тәшкил иткән вак юка… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
яшелләнү — 1. Яфрак белән, үлән белән каплану, яшел төскә керү. Яшел булып тору, күренү 2. Яшел төс сару, яшькелт төс алу. күч. Ачу килү, нәфрәтләнү сәбәпле агарып, яшелле күкле төскә керү, йөз үзгәрү начальник бик яшелләнеп килеп керде 3. Күгәрү, тутыгу… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге